De Vlaamse regering ontwikkelt een nieuw inclusief onderwijsmodel voor gebarentaalgebruikers in het gewoon onderwijs. De oprichting van een taalafdeling voor Vlaamse Gebarentaal is een belangrijke stap om de Vlaamse gebarentaal en dovencultuur te bevorderen en tot inclusie te komen in het onderwijssysteem. Via een taalafdeling kunnen leerlingen les volgen in Vlaamse Gebarentaal en Nederlands.

Gebarentaalgebruikers kunnen nu les volgen in 3 onderwijsvormen:  

• in het buitengewoon onderwijs (type 7), 
• in het gewoon onderwijs met redelijke aanpassingen (bijvoorbeeld een tolk Vlaamse gebarentaal), 
• in een taalafdeling Vlaamse Gebarentaal – Nederlands.   

Een taalafdeling geeft scholen de mogelijkheid om een onderwijsaanbod te voorzien waarin dove, slechthorende en horende kinderen les volgen in de Vlaamse Gebarentaal. Zowel Nederlands als Vlaamse Gebarentaal zijn in een taalafdeling de onderwijtalen. Naast Vlaamse Gebarentaal komt ook de eigen cultuur van de dovengemeenschap aan bod in de lessen.

De Vlaamse regering legde de krijtlijnen van de taalafdeling vast in het ontwerpdecreet taalafdeling Vlaamse Gebarentaal – Nederlands. De minister van Onderwijs vroeg NOOZO hierover om advies. NOOZO herkent in het decreet een aantal positieve punten, maar ook een aantal verbeterpunten.  

Een duurzaam en inclusief onderwijsmodel 

De taalafdeling Vlaamse Gebarentaal - Nederlands maakt inclusief onderwijs voor gebarentaalgebruikers mogelijk. Het creëert een inclusief onderwijsaanbod dat beantwoordt aan de onderwijsnoden en -rechten van de dovengemeenschap. NOOZO gelooft dan ook dat een taalafdeling een positieve impact kan hebben op de taalontwikkeling, het welzijn en de prestaties van leerlingen.  

NOOZO mist in het ontwerpdecreet inspanningen om de taalafdeling op een duurzame en inclusieve wijze te verankeren in het Vlaams onderwijssysteem. Daarom maken we volgende aanbevelingen:  

• Zet scholen ertoe aan om een concrete visie te ontwikkelen op een inclusief onderwijsmodel bij de uitrol van taalafdelingen. Aandacht voor gemeenschappelijke leer- en leefmomenten tussen dove, slechthorende en horende kinderen is daarbij onmisbaar. 
• Betrek ouders van leerlingen, de dovengemeenschap en (ouder)organisaties, zoals Doof & Jong, Doof en Gezin, VLOK-CI, …, bij het onderwijsproces. Maak samenwerking mogelijk. Zij bieden waardevolle inzichten en ondersteuning om de schoolomgeving inclusiever te maken. 
• Zet in op een duurzame organisatie van taalafdelingen en leg concrete voorwaarden op aan scholen om taalafdelingen stop te kunnen zetten. NOOZO wil dat leerlingen hun hele schoolloopbaan op dezelfde school les kunnen volgen.
• Moedig via het decreet scholen aan om over meerdere leerjaren taalafdelingen op te starten. Gebarentaalgebruikers hebben met het huidig ontwerpdecreet nog onvoldoende zekerheid op een volledige schoolloopbaan in de taalafdeling van eenzelfde school. 

Recht op leersteun  

Leerlingen in een taalafdeling behouden het recht op ondersteuning vanuit het leersteunmodel. Scholen mogen niet verwachten dat de oprichting van een taalafdeling kan dienen als vervanging van ondersteuning voor specifieke onderwijsbehoeften.

Aangepaste ontwikkelingsdoelen en eindtermen 

Leerlingen in de taalafdeling kunnen, net als andere leerlingen in het gewoon onderwijs, een diploma basisonderwijs behalen. Het ontwerpdecreet laat toe aan dove en slechthorende kinderen om bepaalde ontwikkelingsdoelen en eindtermen niet te moeten bereiken. Zij moeten bijvoorbeeld geen Nederlands luisteren en spreken.

Daarnaast zal de Vlaamse regering ook aangepaste onderwijsdoelen ontwikkelen voor de taalafdeling Vlaamse Gebarentaal – Nederlands. NOOZO vindt dit positief, maar stelt zich toch een aantal vragen bij de ontwikkeling ervan. Daarom wijzen we graag op een aantal aandachtspunten:  

• Het ontwerpdecreet voorziet geen termijn voor de ontwikkeling van de aangepaste onderwijsdoelen.  
• Het ontwerpdecreet duidt geen organisatie aan die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de onderwijsdoelen.  
• NOOZO vreest dat de tijdelijke overname van ontwikkelingsdoelen uit het buitengewoon onderwijs (type 7) over Vlaamse Gebarentaal en Dovencultuur de kwaliteit van onderwijs in Vlaamse Gebarentaal in gedrang brengt.

Leraren en personeel 

Het huidig ontwerpdecreet legt geen specifieke vereisten op aan leerkrachten van een tweetalige taalafdeling. Een lerarenopleiding voor tweetalig onderwijs Vlaamse Gebarentaal – Nederlands bestaat momenteel nog niet in Vlaanderen. NOOZO vindt het belangrijk dat leerkrachten in een taalafdeling over voldoende kennis van de Vlaamse Gebarentaal en de Dovencultuur beschikken. Dit geldt ook voor het bredere onderwijspersoneel. We doen aanbevelingen om de kwaliteit van onderwijs in VGT te bewaken:

• Stel kwalitatieve voorwaarden op waaraan leerkrachten moeten voldoen om tweetalig onderwijs aan te kunnen bieden. Bepaal op welke manier de taalvaardigheid voor Vlaamse Gebarentaal gemeten wordt. Koppel deze voorwaarden aan het uitbouwen van toegankelijke lerarenopleiding (in Vlaamse Gebarentaal) gebarentaalgebruikers. 
• Voorzie dat scholen over voldoende tijd beschikken om tweetalig onderwijspersoneel aan te werven.

We bezorgden het advies aan:

• Ben Weyts, Vlaams minister van Onderwijs en Vorming